به هر حال و با هر انگیزه‎اى که این کار آغاز شده باشد، اینک نقاره هر صبح پیش از طلوع آفتاب و هر عصر پیش از غروب خورشید نواخته مى‎شود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب ، آخرین نواهاى نقاره به گوش مى‎رسد. این بدان معنى است که نمازگزاران براى بر پا داشتن فریضه خود، اندک فرصتى بیش ندارند و اگر نماز خویش را به جاى نیاورده‎اند، مى‎باید شتاب کنند و به اقامه نماز بپردازند. افزون بر این، هنگامى که حادثه خاصى رخ دهد که مردم شادمان گردند و جشنى همگانى پدید آید، نقاره‎نوازان بر فراز نقاره‎خانه مى‎روند و بر طبل‎ها مى‎کوبند و در شیپورها مى‎دمند.

نیز، هر گاه در آستان امام هشتم علیه السلام بیمارى شفا یابد و به خیل شفا یافتگان آستان حضرتش افزوده شود، به منظور اعلام همگانى و اظهار سرور و شادمانى، نقاره‎ها را به صدا در مى‎آورند. علاوه بر این، در شب‎هاى میلاد معصومان و بزرگداشت مناسبت‎هاى مذهبى، مانند جشن‎هاى بزرگ قربان و فطر و غدیر، و هم چنین در زمان تحویل هر سال شمسى، در آغاز نوروز، نقاره نواخته مى‎شود.

اما در ایام محرم و صفر که روزهاى سوگوارى شیعیان است، به منظور احترام به آیین سوگوارى، هیچ نوایى از نقاره‎خانه به در نمى‎آید. براى نقاره‎زدن در آستانه مقدسه، محل خاصى در نظر گرفته شده و جاى بلندى فراهم آمده است. این بناى زیبا و باشکوه، بر فراز ایوان شرقى صحن عتیق (انقلاب) قرار دارد و از قسمت‎هاى مختلف حرم ، دیده مى‎شود. بلندى بنا سبب شده است که به هنگام نقاره‎زدن، آواى آن تا دور دست‎ها شنیده شود، و به ویژه به هنگام برآمدن آفتاب، که شهر از هیاهوى آمد و شد اتومبیل‎ها خالى است، نواى آن در چهار سوى مشهد، گوش شهروندان را نوازش دهد.

 بناى جدید و چشمگیر نقاره‎خانه، با ظرافت و شکوه خود، از دیدنى‎ترین بخش‎هاى حرم مطهر است که همگان را به اعجاب و تحسین وامى‎دارد. بناى نقاره‎خانه که سراسر از کاشى فیروزه‎اى است و در پیرامون ایوان آن نرده کشى شده است، دو طبقه دارد، طبقه زیرین جاى گذاشتن طبل‎ها و شیپورها است و طبقه دوم محل استقرار نوازندگان.

تعداد نقاره زنان

نقاره‎زنان هفت نفر هستند که سه نفرشان بر طبل مى‎کوبند و چهار نفر در شیپور مى‎دمند. (برگرفته از پایگاه امام رضا علیه السلام) . در جای دیگر خواندم که: نقاره‎زنان یازده نفر هستند و به نوبت انجام وظیفه می‎کنند. در آستان قدس به آنها «عمله‎ی شکوه» می‎گویند. نقاره به وسیله «طبل» و «کرنا» نواخته می‎شود . خوب است بدانید که طبل‎ها ذکری ندارند و فقط به عنوان «کوس شادمانه » و همنواز از شروع تا خاتمه با کرناها نواخته می‎شوند.

ذکر کرناها

در صورتی که کرناها ذکری دارند که سینه به سینه تا به امروز نقل شده است و بدین شرح است :

دست اول: «سرنواز » ، سردسته کرنانوازها، کرنا را به طرف گنبد حضرت به عنوان سلام می‎گیرد و می‎دمند: « سلطان دنیا و عقبی علی بن موسی الرضا »

پس نوازان که تعداد آنها چهار نفر می‎باشند، جواب می‎دهند: «امام رضا »

سرنواز مجدداً با سر کرنا به طرف گنبد حضرت اشاره می‎کند و چنین می‎نوازد: «امام رضا» پس نوازان جواب می‎دهند: «غریب»

دست دوم: کرنای سرنواز ذکر می‎کند: « مولی مولی مولی علی بن موسی الرضا » پس نوازان جواب می‎دهند: «رضا جان» سرنواز، سر کرنا را به طرف گنبد می‎گیرد و ذکر می‎کند: «یا امام غریب، یا امام رضا»

دست سوم: کرنای سرنواز ذکر می‎کند: «دوران دوران امام رضاست » در این موقع طبال‎ها به عنوان شادی طبل‎های خود را به صدا در می‎آورند . این طبل به «کوس شادمانه» معروف است . مجدداً سرنواز ذکر می‎کند: «دوران دوران امام رضا، دادرس بیچارگان» پس نوازان پاسخ می‎دهند: «ای دادرس درماندگان» موقعی که پس نوازان می‎خواهند کرنای خود را بر زمین بگذارند، سرنواز می‎گوید: «فریاد رس»

تاریخچهء کامل نقاره زنی

نواختن نقاره از زمان‎هاى قدیم در آستان مقدس امام رضا علیه السلام معمول بوده است. اما این که این رسم از چه زمانى آغاز شده و به صورت یک سنّت در آمده، معلوم نیست. نه نویسندگان درباره آن چیزى نوشته‎اند و نه اسناد و مدارک موجود در حرم مطهر چیزى را نشان مى‎دهد. اما از نشانه‎هاى تاریخى چنین برمى‎آید که در قرن دهم، نواختن نقاره معمول بوده است.

فضل بن روزبهان خنجى در کتاب مهمان نامه بخارا، در حالات محمدخان شیبانى، سلطان ماوراء النهر که مشهد مقدس و ناحیه طوس را تصرف کرده بود، مى‎نویسد:

«سلطان تصمیم گرفت به زیارت حضرت رضا علیه السلام برود، از این رو، با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد گردید. من با گروهى قبلاً به مشهد رفتیم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کردیم. بر فوق بارگاه حضرت، محلّى که نقاره نوبت حضرت امام مى‎زنند، جماعت نقاره‎چیان اردوى همایون و نفیرچیان ایستاده، مترصّد آن که چون موکب همایون برسد نقاره بکوبند و نفیر نوازند. آن حضرت امر فرمودند که دم نزنند و نفیرنوازى را به فقیرنوازى بدل فرمودند، و چون به درگاه بارگاه رسیدند، فرود آمده به پیشگاه برآمدند و از آن جا به روضه مقدس قدم گشاده و آداب زیارت تقدیم نمودند و اندکى نشسته، از قبه بیرون فرمودند.»

از این متن معلوم مى‎شود که در قرن نهم و دهم، نقاره نواخته مى‎شده و جایى هم در بلندى براى نقاره‎زنان اختصاص داشته است.

روی ادامه مطلب کلیک کنید

سوم رجب سالروز شهادت امام مظلوم شیعیان امام هادی علیه السلام بر تمام شیعیان تسلیت باد

در همین راستا ویژه نامه ای آماده شده است که می توانید از لینک زیر مشاهده نمایید

ܓ✿ܓ✿مشاهده ویژه نامه شهادت امام هادی علی النقی کلیک کنیدܓ✿ܓ✿